चंगेज खान: मङ्गोल साम्राज्यका संस्थापक र पहिलो सम्राट!

चंगेज खान, जसलाई टेमुजिन पनि भनिन्छ, मङ्गोल साम्राज्यका संस्थापक र पहिलो सम्राट थिए, जुन इतिहासको सबैभन्दा ठूलो साम्राज्य मध्ये एक थियो। उनी सन् ११६२ मा हालको आधुनिक मंगोलिया क्षेत्रमा घुमन्ते गोठालाहरूको परिवारमा जन्मिएका  थिए। उनका बुबा, येसुगी, तिनीहरूको जनजातिका प्रमुख थिए, तर चंगेज खान नौ वर्षको हुँदा उनलाई विष दिइएको थियो। यसले उनको परिवारलाई कमजोर बनायो, र चाँडै तिनीहरूको जनजातिले छोडिदिए।

तेमुजिन कठोर मङ्गोलियन उजाडस्थानमा बाँच्न बाध्य भए र उनले शिकार गर्न, माछा मार्ने र आफू र आफ्नो परिवारको रक्षा गर्न लड्न सिके। उनी सानै उमेर देखि एक भयंकर योद्धा थिए। उनी चाँडै आफ्नो बहादुरी र नेतृत्व कौशलको लागी परिचित भए। उनले आफ्नो ब्यानर अन्तर्गत धेरै मंगोल जनजातिहरूलाई एकताबद्ध गर्न सक्षम भए, र सन् ११८६ मा उनीहरूको नेताको रूपमा चुनिए।

अर्को धेरै वर्षहरूमा, चंगेज खानले आफ्नो क्षेत्र विस्तार गर्न र छिमेकी जनजातिहरूमा आफ्नो प्रभुत्व स्थापित गर्न सैन्य अभियानहरूको एक श्रृंखला शुरू गरे। उनी एक शानदार रणनीतिकार र रणनीतिकार थिए, र उनले एक उच्च संगठित सैन्य संरचना विकसित गरे जसले उनीलाई विशाल क्षेत्रहरू जित्न अनुमति दियो। सन् १२०६ मा, चंगेज खानलाई सबै मंगोल जनजातिहरूको महान खान, वा सम्राट घोषित गरियो, र उनले काराकोरममा आफ्नो राजधानी स्थापना गरे। त्यहाँबाट उनले चीन, मध्य एसिया र पूर्वी युरोपको धेरै भाग लिएर आफ्नो विजयहरू जारी राखे।

चंगेज खान एक सैन्य नेता मात्र थिएनन्, तर एक महान राजनेता र प्रशासक पनि थिए। उनले यासा भनिने कानुनी संहिता लागू गरे, जसले साम्राज्यको लागि कानून र नियमहरू स्थापना गर्यो। उहाँले व्यापार र वाणिज्यलाई पनि प्रोत्साहन गर्नुभयो, र उनले धार्मिक सहिष्णुतालाई बढावा दिए, विभिन्न धर्मका मानिसहरूलाई स्वतन्त्र रूपमा अभ्यास गर्न अनुमति दिनुभयो। उनका धेरै सैन्य विजयहरूको बावजुद, चंगेज खान उनलाई आत्मसमर्पण गर्नेहरूप्रति दया र उदारताका लागि परिचित थिए। उनी एक क्यारिज्म्याटिक नेता थिए जसले आफ्ना अनुयायीहरूबाट ठूलो वफादारीलाई प्रेरित  गरे।  उनी मङ्गोल मानिसहरूद्वारा नायकको रूपमा सम्मानित भए।

चंगेज खानको सन् १२२७ मा मृत्यु भयो।  सम्भवतः युद्धमा चोटपटक लाग्दा, र उनलाई मङ्गोलियामा अचिह्नित चिहानमा गाडियो। 

यसरी, उनले एक विरासत पछाडि छोडे जसमा एक विशाल साम्राज्य मात्र नभई उनको मृत्यु पछि लामो समयसम्म रहने संस्कृति र जीवन शैली पनि समावेश थियो। उनका सन्तानहरूले धेरै पुस्तासम्म मङ्गोल साम्राज्यमा शासन गरिरहनेछन्। उनको प्रभाव आज पनि संसारभरका धेरै मानिसहरूको भाषा, चलन र परम्पराहरूमा देख्न सकिन्छ।