लाखौं मानिसको ज्योति फर्काउने डा. सन्दुक रुइत!

डा. सन्दुक रुइत एक नेपाली नेत्र रोग विशेषज्ञ र सामाजिक उद्यमी हुन् जसले मोतियाबिन्दु शल्यक्रिया र विकासोन्मुख देशहरूमा रोकथाम गर्न सकिने अन्धोपनको उन्मूलनको क्षेत्रमा आफ्नो योगदानका लागि परिचित छन्।

सन् १९५१ मा नेपालको एउटा सानो गाउँमा जन्मेका रुइत गरिब परिवारमा हुर्केका थिए र आफ्नो परिवारलाई काम गर्न र भर्नका लागि सानै उमेरमा विद्यालय छाड्न बाध्य भएका थिए। यसका बावजुद, उनी शिक्षाको पछि लाग्न कटिबद्ध थिए र अन्ततः भारतमा चिकित्सा अध्ययन गर्न छात्रवृत्ति प्राप्त गरे। मेडिकल डिग्री पूरा गरेपछि रुइत नेपाल फर्किए र सरकारी नेत्र रोग विशेषज्ञको रूपमा काम गर्न थाले।

यही समयमा रुइत नेपालमा विशेष गरी ग्रामीण र सीमान्तकृत समुदायमा रोकथाम गर्न सकिने अन्धोपनको उच्च दरको बारेमा गहिरो चिन्तित भए। मोतिबिन्दु शल्यक्रियाको परम्परागत विधिहरू धेरै मानिसहरूका लागि धेरै महँगो र पहुँचयोग्य नभएको महसुस गरे र मोतिबिन्दु शल्यक्रियालाई व्यापक रूपमा उपलब्ध गराउने नयाँ, कम लागतको प्रविधि विकास गर्ने निर्णय गरे।

सन् १९९५ मा, रुइत र उनका सहकर्मी डा. जेफ्री ताबिनले मोतिबिन्दु शल्यक्रियाको "नेपाल विधि" विकास गरे, जसमा सस्तो, स्थानीय रूपमा उपलब्ध सामग्रीहरू र परम्परागत विधिहरूको लागतको एक अंशमा मोतीबिन्दुको शल्यक्रिया गर्न सरलीकृत सर्जिकल प्रविधि प्रयोग गरिन्छ। यो सफलताले नेपाल र अन्य विकासोन्मुख देशहरूमा मोतिबिन्दुको शल्यक्रियालाई अझ सुलभ र किफायती बनाउन महत्वपूर्ण भूमिका खेलेको थियो।

नेपाल मेथडको विकासमा आफ्नो कामको अतिरिक्त, रुइतले विकासोन्मुख देशहरूमा रोकथाम गर्न सकिने अन्धोपना हटाउन मद्दत गर्न धेरै संस्था र पहलहरू पनि स्थापना गरे। यसमा तिलगंगा आँखा विज्ञान संस्थान, जसले नेत्र रोग विशेषज्ञहरूको लागि प्रशिक्षण र अनुसन्धान केन्द्रको रूपमा सेवा गर्दछ, र हिमालयन मोतियाबिंद परियोजना, जसले नेपाल र हिमालय क्षेत्रका अन्य देशहरूमा आँखा हेरचाह र मोतिबिन्दुको शल्यक्रिया प्रदान गर्न काम गर्दछ।

आफ्नो काम मार्फत, रुइतले २००,००० भन्दा बढी मोतियाबिन्दु शल्यक्रिया गर्न मद्दत गरेको छ र विकासोन्मुख देशहरूमा हजारौं नेत्र रोग विशेषज्ञ र आँखा हेरचाहकर्मीहरूलाई तालिम दिन मद्दत गरेको छ। उनी नेत्र रोगको क्षेत्रमा आफ्नो योगदानको लागि व्यापक रूपमा मान्यता प्राप्त गरेका छन् र फ्रेड होलोज फाउन्डेशन इन्टरनेशनल प्राइज फर आइ केयर र राजा वीरेन्द्र ऐश्वर्य सेवा पदक सहित धेरै पुरस्कार र सम्मानहरू प्राप्त गरिसकेका छन्।

यसरी, मोतिबिन्दु शल्यक्रिया र रोकथाम गर्न सकिने अन्धोपनको उन्मूलनको क्षेत्रमा डा. सन्दुक रुइतको योगदानले विकासोन्मुख देशहरूमा लाखौं मानिसहरूको जीवनमा महत्त्वपूर्ण प्रभाव पारेको छ। उनको कामले अरूको लागि प्रेरणाको रूपमा काम गर्दछ र संसारमा सकारात्मक प्रभाव पार्न जारी राख्छ।