विश्वको सबैभन्दा तटस्थ देश जुनसुकै देशहरूबीच विवाद भए पनि केही बोल्दैन

स्विट्जरल्याण्ड यसको उपत्यका र चकलेटका लागि मात्र प्रसिद्ध छैन, यसको विदेश नीतिले पनि यसलाई संसारको सबैभन्दा फरक देश बनाउँछ। परराष्ट्र नीतिमा यो देश विश्वको कुनै पनि देशको आन्तरिक वा आपसी द्वन्द्वमा पर्दैन। युद्धमा संलग्न देश उसको छिमेकी होस् वा मित्र किन नहोस्, ऊ कसैको पक्ष लिँदैन । विश्वयुद्धका बेला पनि स्वीस देशले आफ्नो सेना तयार राखेको थियो । शरणार्थीहरूलाई पनि मद्दत गर्यो तर युद्धको हिस्सा बनेन् ।

युरोपेली देश स्विट्जरल्याण्ड एक प्रजातान्त्रिक देश हो जहाँको सिमाना पोरस छ अर्थात् यहाँ आवतजावत गर्न अरु धेरै देशहरु जस्तो गाह्रो छैन। यदि मानिसहरू यात्रा गर्ने योजना बनाउँछन् भने, भिसा यहाँ सजिलै उपलब्ध छ, विशेष गरी यदि तपाईं छोटो यात्राको योजना गर्दै हुनुहुन्छ भने। यसको पनि एउटा कारण छ, यहाँको अर्थतन्त्र पर्यटकमैत्री छ।

राजस्वको ठूलो हिस्सा पर्यटनबाट पनि आउँछ । भाषाको कुरामा पनि यहाँ खुलापन छ । यहाँका ठूला सहरहरूमा जर्मन, इटालियन, फ्रेन्च र रोमन भाषाहरू बोलिन्छन्। अंग्रेजी पनि यहाँ बोलिन्छ, विशेष गरी विदेशी विद्यार्थीहरू र काम गर्ने मानिसहरूबीच। तर, धेरै देशको सद्भावको झलक देखिने यो देशले किन तटस्थ रहने नीति अपनायो भन्ने मुख्य प्रश्न हो ।

विगतमा यस्ता धेरै घटना भए जसले यहाँको परराष्ट्र नीतिमा प्रभाव पारेको छ । बिस्तारै धेरै युद्धहरू हुँदै गए जसबाट भएको नोक्सानपछि यो देश विस्तारै तटस्थतातिर लाग्यो । पहिलो यस्तो ठूलो घटना सन् १५१५ मा भएको थियो। यस समयमा फ्रान्ससँग पराजय पछि उसले एक सन्धिमा हस्ताक्षर गर्यो जसमा उसले वाचा गर्यो कि उसले फ्रान्सेली शासन विरुद्ध हतियार उठाउने छैनन्।

सन् १६४८ मा पिस अफ वेस्टफेलिया नामक सम्झौता भएको थियो जसमा धेरै देशहरू स्वतन्त्र भए। यसअघि स्विट्जरल्याण्ड पनि पवित्र रोमन साम्राज्यको हिस्सा थियो, त्यसैले यसको सिमाना पनि यही सम्झौता अन्तर्गत स्वतन्त्र भएको थियो।

विगतका वर्षहरूमा धेरै पराजय भोगेपछि विस्तारै यो देश तटस्थतातर्फ अघि बढ्न थाल्यो । तर, त्यसको औपचारिक निर्णय भने भएको थिएन । सन् १८१५ मा अस्ट्रियाको भियनामा एउटा सम्मेलन भयो, जसमा धेरै देशहरूले भाग लिएका थिए। यसैबीच पेरिस सन्धिमा हस्ताक्षर भयो, जसमा स्विस देशले विश्वका प्रत्येक देशको युद्धको लागि आधिकारिक रूपमा तटस्थता घोषणा गर्‍यो। यही कुरालाई यहाँ संविधानको आत्मा मानिएको छ ।

तटस्थताको नीति अन्तर्गत, स्विट्जरल्याण्डले दुई देशहरू बीचको युद्धमा कुनै सैन्य सहयोग प्रदान गर्दैन। उसले न त आफ्ना सिपाहीहरू दिनेछ, नत उसले यो विशेष उद्देश्यको लागि हतियारहरू उपलब्ध गराउनेछ। दुई छिमेकी देशबीच युद्ध भएमा र कुनै देशको सेनाले कुनै पनि प्रयोजनको लागि स्वीस सिमाना प्रयोग गर्न चाहेमा पनि निषेध गरिएको छ । यद्यपि, यसको मतलब स्विट्जरल्याण्डले आफ्नो रक्षा गर्दैन भन्ने होइन।

यहाँ स्विस सशस्त्र बल छ जसमा सन् २०१७ मा करिब १.५ लाख सैनिक सक्रिय ड्युटीमा थिए। सक्रिय कर्तव्यको अर्थ तिनीहरू स्थायी रूपमा सेनाको लागि काम गरिरहेका छन्। त्यहाँ अस्थायी सेना पनि छ, जुन अशान्तिको समयमा काममा आउँछ। सबै तटस्थता पछि पनि यो देशमा पुरुषहरूलाई कुनै प्रकारको मानसिक वा शारीरिक अपाङ्गता नभएको खण्डमा सैन्य तालिम र सेवा दिन अनिवार्य छ। महिलाले चाहेमा सेनाको तालिम र सेवाको हिस्सा बन्न सक्छन्, त्यो ऐच्छिक छ । यो नीतिलाई सशस्त्र तटस्थता भनिन्छ। सरल भाषामा बुझ्ने हो भने यो आत्मरक्षाको लागि हतियार राखेको मान्छे जस्तै हो ।

प्रथम विश्वयुद्ध र दोस्रो विश्वयुद्धमा पनि स्वीस सरकार तटस्थताको नीतिमा अडिग रह्यो । पहिलो युद्धमा उसको अडान स्पष्ट थियो। उसले आफ्नो सेनालाई आपतकालीनका अवस्थाका लागि तयार गरेको थियो, आफ्नो सिमानामा निगरानी राखेका थियो, तर उसले युद्धमा भाग लिन अस्वीकार गर्यो। दोस्रो विश्वयुद्धमा देश केही समस्यामा परेको थियो । ठूला देशहरू र विशेष गरी जर्मनीले उसलाई आफूसँग सामेल हुन दबाब दियो तर उसले सहयोग गरेन।

यसको अर्को पक्ष पनि छ । स्विट्जरल्यान्डले सबैका लागि तटस्थ रहने कुरा गरेको भए पनि कतै न कतै नाजीहरूलाई समर्थन गरेको आरोप लागेको थियो । जर्मनी र पोल्याण्डका यहूदीहरूले हिटलरको आतंकबाट शरण लिन स्विट्जरल्याण्ड पुग्दा यो देशले आफ्नो सिमाना भित्र आउन नदिने बताएको थियो ।

१९९० सम्म, स्विस बैंकहरूमा त्यो पैसा जम्मा भएको थियो जुन यहूदी नरसंहारको समयमा समाप्त भएको थियो। वास्तवमा, नाजीहरूले त्यतिबेला आफ्नो पैसा स्विस बैंकहरूमा राखेका थिए ताकि यो युद्ध पछि सहज रूपमा वितरण गर्न सकियोस्, तर त्यसपछि परिस्थिति परिवर्तन भयो र जर्मनीले आत्मसमर्पण गर्नुपर्‍यो।

गोपनीयता कानूनको हवाला दिँदै स्विस बैंकले यो कुरा लामो समयसम्म लुकाएर राखेको थियो । तर दबाबपछि कानुनलाई लचिलो बनाएपछि मात्रै यस्तो ठूलो कुरा बाहिर आउन सकेको थियो ।

एजेन्सी