मिरियम मेनकिनः प्रजनन चिकित्सामा क्रान्तिकारी परिवर्तन ल्याउने महिला वैज्ञानिक!

समाजमा बाँझो महिलालाई सुकेको फूलसँग तुलना गरिन्छ। तर विज्ञानले यो सुकेको फूललाई आमाको मायाको सुगन्धले फुल्ने मौका दिएको छ। एउटी महिला वैज्ञानिकले आमा नबन्नुको पीडा पहिलो पटक बुझिन् र त्यसलाई अन्त्य गर्ने औषधि पनि पत्ता लगाएकी थिइन् ।

यी महिला वैज्ञानिकको नाम हो मिरियम मेनकिन। उनले आफ्नो अनुसन्धानबाट प्रजनन चिकित्सामा क्रान्तिकारी परिवर्तन ल्याएका छन् । तर आज यो महान् महिला वैज्ञानिकको नाम सायदै कमैलाई थाहा हुनु दुखको कुरा हो।मिरियमले हार्वर्डमा प्रजनन विशेषज्ञ जोन रकसँग प्राविधिकको रूपमा काम गरिन्।

असफलता पछि

उनको उद्देश्य सन्तान जन्माउने क्षमता नभएको मानव शरीर बाहिर प्रजनन अण्डाहरू निषेचित गर्नुपर्ने थियो। डा. रकको उद्देश्य बाँझोपनको उपचार खोज्नु थियो। उनी वास्तवमा आफ्नो अनुसन्धानबाट त्यस्ता महिलालाई मद्दत गर्न चाहन्थे जसको पाठेघर स्वस्थ थियो तर फलोपियन ट्यूब गलत थियो।

उनले आफ्नो क्लिनिकमा यस्ता धेरै केस देखेका थिए । मरियमले पनि यो काममा कुनै कसर बाँकी राखिनन् ।

करिब ६ वर्षको कडा परिश्रम र लगातार असफलतापछि उनले सन् १९४४ फेब्रअरीमा सफलता मिल्यो।

जब उनले आफ्नो प्रयोगशालामा अण्डासँग राखेको शुक्रकीट एउटै भएको देखे । सिसाको गिलासमा मानव भ्रूण बन्न सुरु भयो।

आईभिएफ प्रविधि

मेनकिनको सफलताले बच्चा जन्माउने प्रविधिमा नयाँ युगको सुरुवात गरेको छ। बाँझो महिलाको आमा बन्ने सपना साकार हुन थाल्यो ।

१९७८ मा, संसारको पहिलो इन भिट्रो फर्टिलाइजेशन वा आइभिएफ बच्चा जन्मियो, जसको नाम लुइस ब्राउन थियो।

हेर्दा हेर्दै आइभिएफ प्रविधिको साथ आमा बन्नु यति लोकप्रिय भयो कि यो चिकित्सा संसारमा ठूलो व्यापार भयो।

सन् २०१७ मा अमेरिकामा सबैभन्दा बढी २ लाख ८४ हजार ३ सय ८५ जनाले गर्भधारण गरेका थिए । जसमध्ये ७८ हजार ५२ बालबालिका यो संसारमा आएका छन् ।

चिकित्सा विज्ञानको इतिहासमा यो रातारातको चमत्कार थिएन। बरु यो वर्षौंको मिहिनेत, प्राविधिक दक्षता र धैर्यताको परिणाम थियो।

मेनकिनले यस अनुसन्धानमा १८ वटा पेपरहरू लेख्न लेखकहरूलाई समर्थन गरे। तीमध्ये सबैभन्दा ठूलो नाम डा. रकको थियो।

ठूलो नाम बन्न सकिनन्

तर धेरै मेहनतको बावजुद मिरियम मेनकिन डा. रकजस्तो ठूलो नाम बन्न सकिनन्। मानिसहरूले उनलाई डा. रकको सहायकको रूपमा मात्र चिन्थे।

अमेरिकाको रुटगर्स युनिभर्सिटीका इतिहासकार मार्गरेट मार्श भन्छन् डा रक एक चिकित्सक थिए। तर मिरियम स्वभाव र दिमागले एक वैज्ञानिक थिइन्।

मार्गरेट मार्शले २००८ मा वान्डा रोनरसँग डा. रकको जीवनी सह–लेखन गरे।

तर उनले यस पुस्तकमा मिरियमलाई डा. रकको सहायकको रूपमा मात्र उल्लेख गरेकोमा पछुताउँछन्।

यद्यपि अहिले उनी अर्को किताब लेखिरहेकी छिन्, जसमा उनले मिरियमको कामलाई पूरा श्रेय दिएकी छिन् ।

मिरियम फ्राइडम्यानको जन्म ८ अगस्ट १९०१ मा युरोपको बाल्टिक देश लाटभियामा भएको थियो। उनी बच्चा हुँदा उनको परिवार लाटभियाबाट अमेरिकामा बसाइँ सरेको थियो।

रोगको उपचार

उनका बुबा पेशाले डाक्टर थिए। बाल्यकालमा उनले आफ्नो बुबाबाट कसरी विज्ञानले मधुमेह जस्ता रोगको उपचार छिट्टै पत्ता लगाउने बारे कथाहरू सुन्थिन्।

उनले कर्नेल विश्वविद्यालयबाट हिस्टोलोजी (सेल विज्ञान) र तुलनात्मक शरीर रचनामा स्नातक डिग्री हासिल गरिन्।  यसपछि, उनले कोलम्बिया विश्वविद्यालयबाट जेनेटिक्समा स्नातकोत्तर गरे। न्युयोर्कमा जीवविज्ञान र फिजियोलोजीको तालिम पनि लिइन्।

मरियम मेडिकल स्कूलमा भर्ना हुन चाहन्थिन्। तर देशका दुई चर्चित मेडिकल कलेजमा भर्ना हुन सकेनन्। यसको कारण सायद उनी महिला हुनु नै थियो। किनभने त्यतिबेला केही नामी मेडिकल कलेजमा महिला भर्ना हुन्थे।

र त्यहाँ पनि आरक्षणको शर्त लागू थियो। हार्वर्ड जस्ता विश्वविद्यालयमा पनि महिलाका लागि पहिलो कक्षा सन् १९४५ मा दोस्रो युद्धको समयमा सुरु भएको थियो ।