के तपाईं कस्मेटिक्सकाे नियमित प्रयोग गर्दै हुनुहुन्छ? सावधान !

सुन्दरताका लागि कस्मेटिक्सको प्रयोग हाम्रो दैनिक जीवनको एक सामान्य र अभिन्न अंग भएको छ । तर, सबै सौन्दर्यप्रदायक कस्मेटिक्स सामानहरू सुरक्षित र हानिकारक रसायनहरूबाट मुक्त छैनन् । सौन्दर्यप्रदायक साधनहरूमा केही रसायनहरूको प्रयोगले मानव स्वास्थ्यमा गम्भीर प्रभाव पार्न सक्छ । यी प्रभावहरूमध्ये केही दीर्घकालीन हुन्छन् त केही अपरिवर्तनीय पनि हुन सक्छन् ।

सौन्दर्यका साधनमा सबैभन्दा धेरै प्रयोग हुने हानिकारक रसायनहरूमध्ये एक पाराबेन्स (Parabens) हो । पाराबेन्स स्याम्पु, कन्डिसनर, लोसन र मेकअपसहित व्यक्तिगत हेरचाह गर्ने साधनको रूपमा प्रयोग गरिन्छ । याे ब्याक्टेरियाको वृद्धि र विकास रोक्न प्रभावकारी हुन्छ तर अध्ययनहरूले पाराबेन्सको प्रयोगले इन्डोक्राइन ग्रन्थि प्रणालीलाई बाधा पुर्‍याउन सक्छ र स्तन क्यान्सरको जोखिम बढाउन सक्छ । साथै, पाराबेन्सले हर्मोन एस्ट्रोजनको नक्कल गर्ने काम गर्छ, जसले हार्मोनल असन्तुलन र स्तन क्यान्सरको जोखिम बढाउन सक्ने चिकित्सकहरू बताउँछन् ।

कस्मेटिक्समा प्रयोग हुने अर्को रसायन थ्यालेट्स ( Phthalates) हो । थ्यालेट्स प्लास्टिकजन्य कार्य साथै नरम र लचिलोपन बढाउन प्रयोग गरिन्छ ! थ्यालेट्सलाई सामान्यतया व्यक्तिगत हेरचाहका उत्पादनहरू जस्तै परफ्युम, नङ पालिस र कपाल स्प्रे गर्न प्रयोग गरिन्छ । यिनीहरू प्रजनन् स्वास्थ्य र विकास समस्याहरू, साथै कलेजो र मिर्गौला क्षतिलगायतका स्वास्थ्य समस्याहरूसँग जोडिएका छन् । अध्ययनले देखाएको छ कि थ्यालेट्सले टेस्टोस्टेरोनको स्तरमा परिवर्तन ल्याउन सक्छ र पुरुषहरूमा शुक्राणुको संख्या घटाउन र बाँझोपन बढाउन सक्छ । महिलाहरूमा थ्यालेट्सले स्तन विकास र मासिक धर्ममा अनियमितता ल्याउन सक्छ ।

सिसा (Lead) एक विषाक्त धातु हो, जुन केही सौन्दर्यका वस्तुहरूमा पनि पाइन्छ, विशेष गरी लिप्स्टिकमा । सिसाले न्युरोलोजिकल क्षति निम्त्याउन सक्छ । जस्तै; आईक्यू (IQ) घटाउने र बच्चाहरूको विकासमा ढिलाइ हुन सक्छ । सिसाले प्रजनन् समस्याहरू पनि निम्त्याउन सक्छ र गर्भपात र मृत जन्मको जोखिम बढाउन सक्छ । त्यसैले सिसा एक्सपोजरको कुनै सुरक्षित स्तर छैन ।

फर्माल्डिहाइड (Formaldehyde) अर्को विषाक्त रसायन हो, जुन सामान्यतया कस्मेटिक्स सामग्रीमा संरक्षकको रूपमा प्रयोग गरिन्छ । फर्माल्डिहाइडले छाला जलन, एलर्जी प्रतिक्रिया र क्यान्सर पनि हुन सक्छ । यसले श्वासप्रश्वाससम्बन्धी समस्याहरू पनि निम्त्याउन सक्छ, जसमा खोकी लाग्ने, घरघराहट हुने र सास फेर्न गाह्रो हुन्छ । यसलाई इन्टरनेसनल एजेन्सी फर रिसर्च अन क्यान्सर (IARC) ले मानव क्यान्सरको रूपमा वर्गीकृत गरेको छ ।

मर्करी (Mercury) एक विषाक्त भारी धातु हो, जुन छालालाई हल्का बनाउने केही क्रिमहरूमा पनि पाइन्छ ! मर्करीले मिर्गौला क्षति, स्नायु क्षति र बच्चाहरूको विकासमा समस्याहरू निम्त्याउन सक्छ । यो पनि कम्पन, मेमोरी हानि र मुड स्विङसँग जोडिएको छ । मर्करीको थोरै मात्रामा प्रयोगले पनि गम्भीर स्वास्थ्य समस्या निम्त्याउन सक्छ । साथै, यसको लामो समयसम्मको निरन्तर प्रयोगले विषाक्तता निम्त्याउन सक्छ ।

निचोडमा, हानिकारक रसायनहरू भएको कस्मेटिक्सको प्रयोगले मानव स्वास्थ्यमा गम्भीर पार्न सक्छ । अझ नेपालमा त झन् कस्मेटिक्सको गुणस्तर मापनको कुनै लेखाजोखा नै गरेको देखिँदैन । यी रसायनहरू छालाको वा सास लिने माध्यमबाट शरीरमा प्रवेश गर्न सक्छन् र समयसँगै जम्मा हुन सक्छन् । जसले हाम्रो दीर्घकालीन स्वास्थ्य समस्या निम्त्याउँछ । व्यक्तिगत हेरचाहका उत्पादनहरूबारे सचेत हुन र हानिकारक रसायनहरूबाट मुक्त उत्पादनहरू छनोट गर्नु महत्त्वपूर्ण हुन्छ ।

उपभोक्ताहरूले माथि उल्लेखित पदार्थहरूमुक्त जस्तो; 'प्याराबेन-मुक्त', 'थ्यालेट-मुक्त', र 'भारी धातुहरूमुक्त' भनेर लेखिएका सामानहरू मात्र खरिद गर्नुपर्छ । सूचित गरेर र सचेत छनोटहरू गरेर हानिकारक रसायनहरूमुक्त सामग्री खरिद गरी हामी हाम्रो जोखिम कम गर्न र हाम्रो स्वास्थ्य र हाम्रो परिवारको स्वास्थ्यको सुक्षा गर्न सक्छौँ । त्यसैले भेगान कस्मेटिक्सको उत्पादन प्रयोगलाई संसारभर सुरक्षित मानिन्छ ।